Gebiedende wijs - l'imperativo
De gebiedende wijs of imperatief (l'imperativo) wordt gebruikt voor het geven van een bevel of dringend advies of het doen van een verzoek of wens.
Regelmatige werkwoorden - informele vormen
Vorming: stam + uitgang.
Tweede persoon ev. en mv.
| persoon |
-are |
-ere |
-ire |
| tu |
-a |
-i |
-(isc)i |
| voi |
-ate |
-ete |
-ite |
- De vervoeging komt overeen met il presente behalve voor de tweede persoon enkelvoud bij werkwoorden op -are.
Onregelmatige werkwoorden - informele vormen
Essere en avere
| werkwoord |
tu |
voi |
| essere |
sii |
siate |
| avere |
abbi |
abbiate |
Dire heeft een afwijkende, verkorte vorm voor de tweede persoon enkelvoud namelijk di'.
Voor andare, dare, fare, stare zijn verkorte en onverkorte vormen mogelijk: va' / vai, da' / dai, fa' / fai / sta' / stai.
Van de modale hulpwerkwoorden hebben potere en dovere geen gebiedende wijs.
De (weinig voorkomende) vormen van volere en sapere zijn: vogli, vogliate en sappi, sappiate.
Andere onregelmatige werkwoorden gebruiken dezelfde vormen als il presente.
Beleefdheidsvormen
De gebiedende wijs heeft geen eigen beleefheidsvormen. Het gebruikt de derde persoon enkelvoud en meervoud van il congiuntivo presente.
Eerste persoon meervoud: 'Laten we ...'
Het Italiaans heeft een eerste persoon meervoud imperatief. Deze komt voor alle werkwoorden overeen met il presente.
De beste vertaling is doorgaans: 'Laten we ...'. Het onderscheid met il presente wordt gemaakt door contekst en/of intonatie.
Ontkenning - la negazione
Voor de tweede persoon enkelvoud geldt: non + infinitief.
Voor de andere vormen geldt de normale regel dat non voor het vervoegde werkwoord wordt geplaatst.
Voorbeelden
dormi bene! = slaap goed!
non parlare! = niet praten! (informeel enkelvoud)
non parlate! = niet praten! (informeel meervoud)
non parli! = niet praten! (formeel enkelvoud)
non parlino! = niet praten! (formeel meervoud)
Idioom
sta' zitto! = wees stil! / houd je mond!
fammi sapere = laat (het) me weten
andate via! = ga weg (ook enkelvoud)
vattene! = ga weg (va+(t)te+ne; van 'andarsene')
Imperatief gecombineerd met een persoonlijk voornaamwoord
De imperatief kan worden gecombineerd met persoonlijke voornaamwoorden.
Bij de informele vormen worden deze er achter aan vast gemaakt. Bij de formele vormen staan ze er voor.
portami il libro! = breng mij het boek!
portalo! = breng het!
mi porti il libro! = brengt (u) mij het boek!
lo porti! = brengt (u) het!
De éénlettergrepige imperatieven tweede persoon enkelvoud krijgen een verdubbeling van de medeklinker, bijv. in combinatie met mi:
dimmi = zeg mij; dimmi la verità! = zeg mij de waarheid!
vammi
dammi = geef mij; dammi i soldi! = geef mij het geld!
fammi = doe/maak/laat mij; fammi sapere = laat mij weten!
stammi
Imperatief gecombineerd met twee persoonlijk voornaamwoorden
De imperatief kan ook met twee persoonlijke voornaamworden worden combineerd; meestal een meewerkend voornaamwoord en een lijdend voornaamwoord en in die volgorde.
Voor het eerste voornaamwoord wordt dan de beklemtoonde vorm gebruikt.
portamelo = breng het mij!