Werkwoord in de onvoltooid tegenwoordige tijd - il verbo al tempo presente
Regelmatig werkwoord - il verbo regolare
Vorming: stam + uitgang.
Regelmatig werkwoord
persoon |
-are |
-ere |
-ire |
io |
-o |
-o |
-(isc)o |
tu |
-i |
-i |
-(isc)i |
lui / lei |
-a |
-e |
-(isc)e |
noi |
-iamo |
-iamo |
-iamo |
voi |
-ate |
-ete |
-ite |
loro |
-ano |
-ono |
-(isc)ono |
- Het persoonlijk voornaamwoord wordt in het Italiaans meestal weggelaten.
- Een deel van de werkwoorden op -ire krijgt in het enkelvoud en derde persoon meervoud -isc- tussen stam en uitgang.
- Toevoeging van isc is van toepassing op de meeste -ire werkwoorden waarbij de voorlaatste letter van de stam een klinker is:
capire => stam 'cap' => a = klinker => capisco, enz.; sentire => stam 'sent' => n = medeklinker => sento, enz.
- Werkwoorden op -care en -gare krijgen in de 2e pers. ev. en 1e pers. mv. een extra letter h om de 'harde' uitspraak van de c en g te behouden:
cercare => cerchi, cerchiamo; pagare => paghi, paghiamo.
- Werkwoorden op -ciare en -giare krijgen in de 2e pers. ev. en 1e pers. mv. geen dubbele letter i:
cominciare => cominci, cominciamo; mangiare => mangi, mangiamo.
Onregelmatige werkwoorden - i verbi irregolari
Onregelmatige werkwoorden: essere en avere
werkwoord |
io |
tu |
lui / lei |
noi |
voi |
loro |
essere |
sono |
sei |
è |
siamo |
siete |
sono |
avere |
ho |
hai |
ha |
abbiamo |
avete |
hanno |
- Toevoeging van een accent grave bij de derde persoon enkelvoud is nodig om het te onderscheiden van het voegwoord e (='en').
- Toevoeging van een stomme h bij vier vormen van avere is nodig om het te onderscheiden van andere korte Italiaanse woorden.
Onregelmatige werkwoorden: modale (hulp)werkwoorden
werkwoord |
io |
tu |
lui / lei |
noi |
voi |
loro |
potere |
posso |
puoi |
può |
possiamo |
potete |
possono |
sapere |
so |
sai |
sa |
sappiamo |
sapete |
sanno |
dovere |
devo |
devi |
deve |
dobbiamo |
dovete |
devono |
volere |
voglio |
vuoi |
vuole |
vogliamo |
volete |
vogliono |
- Weinig voorkomende alternatieven voor devo en devono zijn respectievelijk debbo en debbono.
Belangrijkste overige onregelmatige werkwoorden
werkwoord |
io |
tu |
lui / lei |
noi |
voi |
loro |
venire |
vengo |
vieni |
viene |
veniamo |
venite |
vengono |
tenere |
tengo |
tieni |
tiene |
teniamo |
tenete |
tengono |
stare |
sto |
stai |
sta |
stiamo |
state |
stanno |
dare |
do |
dai |
dà |
diamo |
date |
danno |
andare |
vado |
vai |
va |
andiamo |
andate |
vanno |
fare |
faccio |
fai |
fa |
facciamo |
fate |
fanno |
dire |
dico |
dici |
dice |
diciamo |
dite |
dicono |
bere |
bevo |
bevi |
beve |
beviamo |
bevete |
bevono |
- Vervoeging als venire: divenire, convenire, avvenire, prevenire, pervenire (a), intervenire, svenire.
- Vervoeging als tenere: ottenere, mantenere, sostenere, appartenere, ritenere, contenere.
- Vervoeging als dire: benedire, maledire, contraddire.
Aanvullende lijst met onregelmatige werkwoorden
werkwoord |
io |
tu |
lui / lei |
noi |
voi |
loro |
piacere |
piaccio |
piaci |
piace |
piacciamo |
piacete |
piacciono |
sedere |
siedo |
siedi |
siede |
sediamo |
sedete |
siedono |
rimanere |
rimango |
rimani |
rimane |
rimaniamo |
rimanete |
rimangono |
condurre |
conduco |
conduci |
conduce |
conduciamo |
conducete |
conducono |
morire |
muoio |
muori |
muore |
moriamo |
morite |
muoiono |
parere |
paio |
pari |
pare |
paiamo |
parete |
paiono |
udire |
odo |
odi |
ode |
udiamo |
udite |
odono |
uscire |
esco |
esci |
esce |
usciamo |
uscite |
escono |
scegliere |
scelgo |
scegli |
sceglie |
scegliamo |
scegliete |
scelgono |
spegnere |
spengo |
spegni |
spegne |
spegniamo |
spegnete |
spengono |
porre |
pongo |
poni |
pone |
poniamo |
ponete |
pongono |
salire |
salgo |
sali |
sale |
saliamo |
salite |
salgono |
distrarre |
distraggo |
distrai |
distrae |
distraiamo |
distraete |
distraggono |
nuocere |
n(u)occio |
nuoci |
nuoce |
n(u)ociamo |
n(u)ocete |
n(u)occiono |
dolere |
dolgo |
duoli |
duole |
doliamo |
dolete |
dolgono |
- Voor sedere bestaan de verouderde/formele vormen seggo en seggono als alternatieven voor siedo en siedono.
- Het werkwoord piacere wordt meestal wederkerend gebruikt.
- Vervoeging als piacere (verdubbeling letter C bij io, noi en loro): tacere, giacere, dispiacere.
- Vervoeging als sedere (extra letter I in de stam bij io, tu, lui/lei en loro): possedere.
- Vervoeging als rimanere (toevoeging letter G aan stam bij io en loro): valere.
- Vervoeging als condurre (vervoeging alsof stam eindigt op -duc i.p.v. -urre): tradurre, ridurre, sedurre, produrre, dedurre, indurre, introdurre.
- Vervoeging als uscire (U i.p.v. stamklinker E bij io, tu, lui/lei en loro): riuscire.
- Vervoeging als scegliere (omwisselen letter GL en weglaten letter I bij io en loro): sciogliere, togliere, distogliere, (r)accogliere.
- Vervoeging als porre (vervoeging als -ere met toevoeging letter G aan stam bij io en loro): supporre, comporre, imporre, proporre, posporre, esporre.
- Vervoeging als salire (toevoeging letter G aan stam bij io en loro): assalire.
- Vervoeging als distrarre: ritrarre, attrarre.
- Vervoeging deels als parere (vervanging letter R door I bij io en loro maar niet bij siamo): apparire, comparire, scomparire.
Wederkerend werkwoord - il verbo riflessivo
Een werkwoord is wederkerend of reflexief als het met een wederkerend voornaamwoord kan of moet worden gecombineerd:
- zich vergissen - je kunt alleen jezelf vergissen, niet iets of iemand anders => verplicht wederkerend werkwoord
- zich wassen - je kunt ook iets of iemand anders wassen => optioneel wederkerend werkwoord (toevoeging van -zelf is optioneel)
- zich herinneren - je kunt ook iemand aan iets herinneren => optioneel wederkerend werkwoord met afwijkende betekenis van het werkwoord
Het Italiaans bevat meer wederkerende werkwoorden dan het Nederlands; veel overgankelijke werkwoorden hebben een wederkerende variant en andersom:
- lavare = wassen; lavarsi = zich wassen
- sbagliarsi = zich vergissen; sbagliare = een fout maken, falen
- chiamare = roepen, noemen; chiamarsi = zich noemen
In het Italiaans is een wederkerend werkwoord te herkennen aan de uitgang -si in de infinitief.
Bij de vervoeging van het werkwoord gaat het wederkerend voornaamwoord vooraf aan het werkwoord.
- lavare la macchina = de auto wassen; lavo la macchina = ik was de auto
- lavarsi = zich wassen; mi lavo = ik was me/mijzelf
- alzare la sedia = de stoel optillen; alzo la sedia = ik til de stoel op
- alzarsi = opstaan; mi alzo = ik sta op
Een wederkerend werkwoord kan, in tegenstelling tot het Nederlands, ook worden gebruikt voor een deel van de persoon zelf:
- mi lavo i piedi = ik was mijn voeten
Als de werkwoordsvoeging niet overeenkomt met de persoon van het wederkerend voornaamwoord dan is het een normale constructie met personen als onderwerp en lijdend voorwerp:
mi lavo => pure vervoeging van lavarsi ('ik was mijzelf', wederkerend)
ti lavo => vervoeging van lavare + persoonlijk voornaamwoord als lijdend voorwerp ('ik was jou', niet wederkerend)
Sommige wederkerende werkwoorden kunnen tevens wederkerigheid tussen personen uitdrukken. In het Nederlands wordt dan meestal het wederkerig voornaamwoord elkaar gebruikt:
ci vediamo => letterlijk: we zien elkaar [afscheidsgroet]
ci sentiamo => letterlijk: we horen elkaar [afscheidsgroet]
Marco e Laura si sposano => Marco en Laura gaan trouwen (trouwen elkaar)
Voorbeelden met alle vormen van het wederkerend voornaamwoord
sentirsi = zich voelen
mi sento = ik voel me
ti senti = jij voelt je
si sente = hij/zij/u voelt zich
ci sentiamo = wij voelen ons
vi sentite = jullie voelen je
si sentono = zij voelen zich
alzarsi = opstaan
mi alzo = ik sta op
ti alzi = jij staat op
si alza = hij/zij/u staat op
ci alziamo = wij staan op
vi alzate = jullie staan op
si alzano = zij staan op